Wstęp
Artykuł powstał na bazie wywiadu w gazecie wyborczej w 2005r. Muszę nadmienić, że przez wiele lat byłem czynnym masażystą i posiadam uprawnienia państwowe do wykonania większości masaży. Ponadto też szkoliłem z drenażu limfatycznego metodą polską i niemiecką np: masażystów w Busku-Zdroju. Zapraszam do artykułu dr Jacek Świat
kliknij, aby powiększyć. Publikacja bazowa w Zdrowie i Uroda; dod. Gazeta Wyborcza 23.04.2005
Ogólnie o masażu
Współczesne tempo życia wymusza od każdego z nas stosowanie różnego typu zabiegów mających na celu utrzymanie naszej formy i kondycji na wysokim poziomie zapewniającym pełne uczestnictwo w życiu społecznym. Jednym z takich zabiegów jest masaż. Jest on najbardziej naturalnym zabiegiem oraz dzięki ogólnej dostępności jest powszechnie stosowany w leczeniu i profilaktyce zdrowia.
Masaż jest zabiegiem, w którym masażysta poprzez specyficzne techniki wpływa na ciało osoby masowanej wywołując określone i zamierzone zmiany. Zmiany te są zarówno zmianami lokalnymi- bezpośrednimi, jaki i ogólnoustrojowymi- pośrednimi. Zmiany lokalne to zmiany powstałe na skutek mechanicznego pobudzenia ciała w obrębie wykonywania masażu, zaliczamy do nich m.in. podwyższenie temperatury, zwiększenie przepływu krwi, zwiększenie wymiany tkankowej. Efektem tych zmian jest zmniejszenie wzmożonego napięcia mięśni, szczególnie po wysiłku fizycznym oraz przyspieszenie regeneracji i wypoczynku. Zmiany ogólnoustrojowe to zmiany wywołane pobudzeniem receptorów czuciowych powodujących pobudzenie centralnego układu nerwowego, który za pomocą odruchów oraz czynności koordynacyjnych kory mózgowej wpływa na narządy i układy naszego ciała. Efektem tego wpływu jest pobudzenie lub hamowanie czynności narządów oraz układów naszego ciała. Masaż dzielimy na masaż klasyczny i masaż przyrządowy, w którym wykorzystuje się różnego typu urządzenia jak wirówki wodne, bicze wodne itp.(ryc.1).
Ryc. 1 Schemat masażu
Taki podział wiąże się z faktem, iż masaż klasyczny, jest swego rodzaju podstawą wszelkich rodzajów masażu, gdyż stanowi bazę zarówno z technicznego punktu widzenia, jak i wpływu wywieranego na organizm człowieka. Masaż klasyczny ma największe zastosowanie w leczeniu chorób narządu ruchu, zaś masaże specjalistyczne stosuje się najczęściej w leczeniu układów i narządów wewnętrznych. To sprawia, że obecnie jednym z najczęściej stosowanych zabiegów manualnych jest masaż klasyczny i jego pochodne. W zastosowanym podziale masaż izometryczny jest oddzielnie, gdyż pomimo, że technicznie bazuje na chwytach klasycznych, to jest wykonywany na napiętych mięśniach. Z kolei masaż punktowy dotyczy głównie zabiegów akupresury, czyli ucisku na określone punkty spustowe i inne. Masaż przyrządowy jest często uzupełnieniem masażu klasycznego poprzez wykorzystanie określonego urządzenia. Obecnie również masaż przyrządowy może być oddzielnym (zazwyczaj krótkim) masażem – dlatego jest również wyodrębniony, ale jednocześnie jest mała linia pokazująca, że najczęściej uzupełnia masaż klasyczny. Poniżej często stosowany podział masażu, jeśli uwzględnimy masaż specjalistyczny. Podział ten jeszcze bardziej akcentuje podstawową funkcję, jaką spełnia masaż klasyczny.
Ryc. 2 Masaż specjalistyczny. Często spotykany podziała masażu z uwzględnieniem zabiegów specjalistycznych
Warto też dodać, że według właściwego podziału każdy masaż może przybierać 3 zasadnicze formy:
- Formę leczniczą – gdy jest wykonywany ze ściśle określonym celem leczniczym – np: drenaż limfatyczny,
- Formę relaksacyjną – praktycznie każdy masaż, którego celem jest rozluźnienie, relaks itd.
- Formę sportową – to każdy masaż ściśle współgrający z procesem treningowym. W tym ujęciu mamy dodatkowo podział na przed, w w trakcie i po wysiłkowy. Jednakże forma sportowa to każdy rodzaj, który współgra z treningiem. Np: do tej formy zaliczymy również drenaż ukierunkowany na zmniejszenie obrzęków i siniaków u zawodnika po walce.
Częstym błędem jest spotykany opis, że dany masażysta wykonuje masaż klasyczny, lecznicy, relaksacyjny itd. Taki opis wprowadza błąd, gdyż jest pomieszany podział masażu z jego formą. Pamiętajmy, że forma masażu to coś w rodzaju celu, czyli każdy masaż może być wykonany np: w celu leczniczym, wszystko będzie zależało, czy uwzględni jednostkę chorobową. Dla przykładu: użycie masażu izometrycznego do wzmocnienia asymetrycznie osłabionych mięśni przy np: skoliozie. Analogicznie ten sam masaż użyty do pobudzenia mięśniowego przed startem….
Drenaż limfatyczny
Drenaż limfatyczny-jest pochodną masażu klasycznego. Został opracowany przez duńskiego lekarza E.Voddera w 1934 roku. Drenaż limfatyczny jest masażem, w którym poprzez zastosowanie odpowiednich technik umożliwia się usprawnienie krążenia limfy i płynów tkankowych. Usprawnienie to umożliwia zapobieganie i leczenie chorób związanych z zastojem limfy oraz likwidowanie różnego typu obrzęków. Masaż ten jest prowadzony wzdłuż przebiegu naczyń chłonnych odprowadzających z uwzględnieniem określonej kolejności, czyli najpierw objęte masażem są obszary leżące w pobliżu prawego i lewego kąta żylnego przy zachowaniu kierunku ruchów od obwodu w kierunku ujść żylnych. W masażu tym ważne jest takie ułożenie pacjenta, aby ułatwiało odprowadzanie limfy. Również ważne jest zachowanie odpowiedniego tempa ruchów oraz siły chwytów w taki sposób, aby ruchy miały charakter przepychający. Ponadto nie wskazane jest nadmierne rozgrzewanie tkanek masowanych, gdyż prowadzi to do rozszerzenia naczyń oporowych, co utrudnia przepchnięcie limfy w określonym kierunku.
Wskazania (zarys)
wszystkie stany, w których występują wysięki, obrzęki oraz zmiany skórne powstałe na skutek zaburzenia krążenia limfy. (opuchnięte kończyny, siniaki, urazy w których występuje obrzęk – skręcenia itp.).
Przeciwwskazania (zarys)
-
obrzęki i wysięki w okresie ostrych stanów zapalnych,
-
ostry zakrzep żylny
-
choroba nowotworowa zwłaszcza jeśli istnieje ryzyko przerzutów
-
choroby zakaźne
-
przerwanie ciągłości tkanek w obszarze masowanym (skaleczenia).
Czas zabiegów
Czas zabiegu uzależniony jest od ilości odcinków podlegających masażowi. Średnio ok. 20 min jeden odcinek (np. kończyny), natomiast całościowy masaż ok. 60min. Czas ten ulega również wahaniom ze względu na indywidualną reakcję organizmu, co sprawia że może się wydłużyć.
Ilość zabiegów oraz koszt
Ilość zabiegów jest uzależniona od postępu leczniczego. Średnio ok. 10-20zabiegów, lecz również indywidualnie może się wydłużyć. W przypadkach leczniczych, w których zabieg wykonywany jest przez dłuższy czas należy przeprowadzać krótką przerwę po 3 miesiącach stosowania, po tej przerwie można przystąpić do kolejnego cyklu zabiegów. Przerwa trwa zwykle ok. 2-4 tygodni, ma na celu zwiększenie podatności organizmu na masaż w kolejnym cyklu. Koszty jednego zabiegu to ok. 40-100zł w zależności od ilości masowanych odcinków.
Zaleca się, aby w przypadkach chorobowych drenaż limfatyczny konsultowany był z lekarzem prowadzącym.
Wybór gabinetu
Dokonując wyboru gabinetu trzeba kierować się posiadanymi przez masażystę uprawnieniami do wykonywania drenażu limfatycznego. Drenaż limfatyczny przy fachowym wykonaniu jest zabiegiem bezpiecznym i skutecznym, jednakże w przypadku błędnego wykonania masaż ten może doprowadzić do zwiększenia stanu zapalnego, do przemieszczenia tego stanu, a nawet do rozległego stanu zapalnego całego ciała.
Zalety i słabe strony zabiegów
Zaletą masażu jest jego dość duża skuteczność lecznicza i profilaktyczna. W badaniach mających na celu określenie skuteczności masażu w rozluźnianiu mięśni posturalnych, których skurcz wywołany był zmęczeniem wykazano, że po zastosowaniu masażu następuje wzrost ruchomości czynnej kręgosłupa (mierzonej testem Szobera) dzięki rozluźnieniu mięśni posturalnych o 19-23 % w stosunku do odpoczynku biernego. Kolejną zaletą masażu jest brak występowania negatywnych skutków ubocznych.
Wadą jest niestety cena, która związana jest z ilością zabiegów, jaką trzeba zastosować, aby efekty masażu były długotrwałe (min 10-20zabiegów).
Mity dotyczące drenażu limfatycznego.
Najpowszechniejszym mitem dotyczącym drenażu limfatycznego jest jego wpływ na odchudzanie ciała. Istotą drenażu jest usprawnianie wymiany tkankowej. W przypadkach, w których słaba wymiana tkankowa wywołuje obrzęk, zastosowanie drenażu umożliwia usprawnienie krążenia, czego efektem jest zmniejszenia obrzęku. Natomiast zmniejszenie obrzęku wpływa na zmniejszenie obwodu ciała, lecz nie jest to efektem odchudzenia, czyli zmniejszenia zawartości tkanki tłuszczowej w organizmie. Efektywnym sposobem odchudzania jest zastosowanie odpowiedniego masażu (m. izometryczny) oraz prawidłowo zaplanowanej aktywności fizycznej. Prawidłowa aktywność fizyczna to aktywność, w której występują wysiłki areobowe (tlenowe), dla których substratem energetycznym dla pracujących mięśni są kwasy tłuszczowe, których spalanie wpływa na obniżenia zawartości tkanki tłuszczowej.
Ogólnie mówiąc masaż jest dobrym sposobem leczenia i profilaktyki, lecz najlepsze efekty osiąga się w podejściu kompleksowym, czyli takim, w którym oprócz masażu występują inne metody leczenia i profilaktyki. W profilaktyce podejściem kompleksowym jest prawidłowo zaplanowana aktywność fizyczna, czyli indywidualny plan treningowy połączony z odpowiednim dla danej osoby masażem.