Odnowa biologiczna jest pojęciem powszechnie używanym, za które uznaje się szereg czynności wpływających na przyspieszenie naturalnych procesów regeneracji. Takie definiowanie odnowy biologicznej jest powszechne, ale w rzeczywistości definicja ta jest mocno zawężona i powoduje utożsamianie odnowy biologicznej jedynie z zabiegami fizykalnymi, których celem jest przyspieszenie procesów regeneracji. Z tego też względu takie definiowanie odnowy biologicznej możemy uznać, za odnowę biologiczną rozumianą wąsko.
…
Odnowa biologiczna rozumiana szeroko – to przede wszystkim uwzględnienie, że odnowa biologiczna to zespół czynności zarówno biologicznych, psychologicznych, jaki pedagogicznych oddziałujących na organizm w celu zarówno przeciwdziałaniu obciążeń związanych z pracą jak i przyspieszających regenerację po niej, a także umożliwiających szybsze uzyskanie pełnej sprawności psychofizycznej po przebytych chorobach i kontuzjach sportowych. Takie szerokie rozumienie odnowy biologicznej uświadamia, że każda działalność mająca na celu uzyskanie jakiejkolwiek korzyści w zmniejszeniu obciążeń pracą codzienną, treningiem, czy dająca możliwość lepszego wypoczynku staję się odnową biologiczną. Stwierdzenie to jest w istocie prawdziwe, ale czy zatem sen, jako naturalny sposób regeneracji możemy uznać za odnowę biologiczną? – otóż nie i to nie dla tego, że sen nie ma działania regenerującego, ale w odnowie biologicznej chodzi również o świadome i celowe sterowanie czynnościami – zatem sen jako naturalna czynność regeneracyjna nie jest odnową biologiczną. Oczywiście, jeśli długość snu oraz poprawa jego, jakości jest wynikiem świadomych działań to wtedy nabiera on cech odnowy biologicznej. Zatem odnowa biologiczna to zespół świadomych i celowych działań – czynności (rozumianych szeroko) zmierzających do zapobiegania efektom obciążeń psychofizycznych jak i zmierzających do uzyskania pełnej sprawności po przebytych chorobach i kontuzjach.
Zakres działań, czynności odnowy biologicznej:
Czynności biologiczne – zwane również środkami biologiczno-medycznymi. To grupa czynności w skład, który wchodzą wszelkie działania mające na celu przyspieszenie procesów restytucji i regeneracji po wysiłkowej. Do podstawowych czynności należy:
-
Racjonalne żywienie – zapewniające odpowiednie odżywienie organizmu.
-
Suplementację diety w dodatkowej składniki odżywcze zapewniające przyspieszenie procesów odnowy powysiłkowej.
-
Metody fizykalne i mechaniczne wykorzystywane w celu przyspieszenia procesów regeneracji
-
Monitoring stanu funkcjonalnego organizmu.
-
Kontrola antydopingowa
-
Opieka lekarska nad osobami trenującymi jak i opieka profilaktyczna osób nie trenujących.
Czynności pedagogiczne – zwane również środkami pedagogicznymi – to grupa czynności związanych z racjonalnym planowanie pracy, obciążeń treningowych, planów startów, odnowy do procesu treningowego stricte indywidualizowanych do możliwości funkcjonalnych organizmu zawodnika, czy osoby nietrenującej.
W sporcie do grupy tej zaliczany jest kompleksowy program treningowy, gdzie charakter pracy, proporcje pracy do wypoczynku są indywidualnie dobrane do zawodnika i zapewniają optymalną progresję treningową – zapobiegając jednocześnie powstawaniu monotonii, znużenia, przetrenowań (sympatyktonicznych i parasympatykotonicznych), czy kontuzji wynikających z nadmiernych przeciążeń.
Czynności psychologiczne – zwane również środkami psychologicznymi – to grupa czynności związanych z zapewnieniem komfortu psychicznego zarówno osoby pracującej jak i trenującej.
…
Odnowa biologiczna, jako zespół szeroko rozumianych czynności łączy się nierozerwalnie ze zmęczeniem, które w zasadzie jest procesem pierwotnym w stosunku do odnowy biologicznej i to właśnie w odpowiedzi na zmęczenie (dokładniej mówiąc na przeciwdziałanie zmęczeniu lub usuwaniu skutków zmęczenia) powstała odnowa biologiczna – jako świadome i celowe czynności zmierzające do zmniejszenia zmęczenia, czy przeciwdziałania jego skutkom.
Zmęczenie jest to złożony i w pełni odwracalny proces zmian czynnościowych w ustroju powstały w wyniku pracy i objawiający się okresowym zmniejszeniem zdolności do wykonywania pracy. Pod pojęciem pracy należy rozumieć każdą pracę zarówno fizyczną (zdolności wysiłkowe), jak i intelektualną (zdolności umysłowe).
Zatem odnowa biologiczna jest odpowiedzią na zmęczenie w celu szybszego powrotu do stanu pełnej funkcjonalności – stanu sprzed zadziałania bodźca, jakim jest praca. Takie usytuowanie odnowy biologicznej w codziennej praktyce jest bardzo ważne, gdyż uświadamia, że najpierw jest bodziec wywołujący określony stan czynnościowy (zmęczenie), a następnie pojawia się odnowa biologiczna przyspieszające powrót do stanu sprzed zadziałania bodźca. To z kolei uświadamia, że odnowa biologiczna musi być stricte podporządkowana pod cechy bodźca wywołującego zmęczenie, czyli musi być kierunkowa, aby w sposób optymalny przyspieszyć procesy wypoczynkowe, co jest niezmiernie ważne w procesie jej planowania, który wymaga zastosowania etapów zgodnych z nauką prakseologią.
Planowanie odnowy biologicznej wymaga zastosowania etapów zgodnych z prakseologią. Po podstawowych etapów planowania zaliczamy:
-
Diagnozę – to najważniejszy etap, podczas którego uzyskujemy pełny obraz osoby, zawodnika umożliwiający określenie charakteru zmęczenia oraz wszelkich innych informacji służących do prawidłowego zaplanowaninia procesu OB.
-
Prognozę – to etap przewidywania zmian, jakie powinny zajść po prawidłowym zastosowaniu środków (czynności) odnowy biologicznej. W etapie tym powinny być przewidziane realne ramy czasowe na osiągnięcie określonych efektów środków odnowy biologicznej.
-
Programowanie – to etap zaplanowania konkretnego działania w odnowie biologicznej. Działanie musi być wynikiem diagnozy i prognozy.
-
Realizację – to etap realizacji zaplanowanego działania – etap ten jest praktyczną formą działania.
-
Kontrolę – to etap, w którym kontrolujemy, czy efekty zastosowanych czynności odnowy biologicznej przyniósł wymagany efekt – określony w prognozie.
Reasumując odnowa biologiczna jest procesem złożonym, który powinien być stricte dopasowany do charakteru bodźca wywołującego stan zmęczenia, a w procesie kierunkowego planowania działania należy posługiwać się etapami umożliwiającymi indywidualne dopasowanie czynności przyspieszających wypoczynek (osiągnięcie stanu pełnej funkcjonalności psychofizycznej).