Trening umiejętności technicznych, nawyk NCR
Doskonalenie posiadanych i nabywanie nowych umiejętności technicznych uwarunkowanie jest procesem kształtowania nawyku czuciowo-ruchowego, który stanowi podstawę aktu ruchowego stanowiącego daną technikę. Z tego względu każda technika to nawyk czuciowo-ruchowy, który podlega uniwersalnym mechanizmom uczenia nawyku NCR. Dlatego nie ma znaczenia o jakim sporcie / technice mówimy – zawsze jest to nawyk czuciowo-ruchowy.
Nawyk czuciowo-ruchowy – jest automatycznym aktem ruchowym kształtowanym poprzez powtarzanie i opartym o mechanizmy neurofizjologiczne, w tym torowania i kształtowania się łuku odruchowego. Nawyk czuciowo-ruchowy pozwala na uzyskiwanie z góry przewidzianych działań i ich wyników z dużą precyzją, pewnością oraz minimalna stratą czasu i energii. Nawyk czuciowo-ruchowy ma podłoże odruchowo-warunkowe i kształtuje się zgodnie z prawami rządzącymi utrwalaniem związków czasowych między ośrodkami czuciowymi i ruchowymi, gdzie jedyną drogą powstawania, rozwijania i późniejszej automatyzacji danego ruchu jest proces systematycznego ćwiczenia ruchowego. Podstawą rozwoju nawyku czuciowo-ruchowego są odruchy wrodzone jak również zbór wszystkich nabytych odruchów warunkowych jak i nabytych.
Nawyk ruchowy odzwierciedla pewien wzór ruchowy, który może się składać z elementarnych ruchów jak i całych aktów ruchowych, tworząc tym nowy związek czasowo-przestrzenny (nowy nawyk ruchowy). Z punktu widzenia neurofizjologicznego nawyk ruchowy jest wzorem, zawartych w układzie nerwowym centralnym, związków koordynacji między ośrodkiem czuciowym i ruchowym.
W związku z umiejscowieniem nawyku czuciowo-ruchowego w centralnym układzie nerwowym obserwuje się silny wpływ na jego tworzenie (oprócz systematycznych ćwiczeń) takich czynników jak jasność obrazu (wyobrażenie ruchu będącego), koncentracji uwagi na danym zadaniu ruchowy, także posiadanym zasobie nabytych nawyków ruchowych. Dodatkowo proces uczenia (nabywania) kolejnego aktu ruchowego (nowego nawyku) jest powiązany ze stanem podniet zewnętrznych towarzyszących uczeniu się. Powiązanie to jest odwrotnie proporcjonalne, co sprawia, że im większe jest oddziaływanie zewnętrznych bodźców zakłócających, tym proces uczenia jest dłuższy i mniej trafny.
Czy można utracić NCR
Nawyki czuciowo-ruchowe ulegają czasowej degradacji, wygaśnięciu w sytuacji braku powtarzania. Te cechy nawyku czuciowo-ruchowego rzutują na pracę trenera w taki sposób, że kształtując nowe zadania techniczne nie można zapomnieć o:
- Powiększaniu zasobu podstawowych nawyków stanowiących podstawę dla nowego nawyku.
- Systematycznym i świadomym powtarzaniu uczonego ruchu (nowego ruchu).
- Kompleksowych formach przy nauczaniu podstawowych nawyków, co ma być podłożem pod umiejętność swobodnego łącznia nawyków.
- Systematycznym powtarzaniu czynności kompleksowych mających zapobiec wygaśnięciu nawyku (powtarzanie technik) oraz mającym za zadanie wpłynąć na umiejętność kompleksowego łączenia nawyków ruchowych w cały duży akt ruchowy. Taki duży akt ruchowy również może stać się nowym złożonym nawykiem ruchowym. Taka zależność wpływa na fakt nauczania od podstawowych nawyków ruchowy poprzez bardziej złożone do najtrudniejszych łącznie z różnego typu modyfikacjami sytuacyjnymi.
Nawyk czuciowo-ruchowy w zależności na interakcję ze środowiskiem zewnętrznym dzieli się na:
Ryc. 1 Nawyk czuciowo-ruchowy zamknięty i otwarty
Analizując dyscypliny sportowe pod względem nawyku czuciowo-ruchowego trudno jest jednoznacznie określić, przynależność danej dyscypliny do konkretnego nawyku, gdyż w strukturze technicznej ćwiczeń odnajdziemy zarówno nawyki otwarte jak i zamknięte, lecz proporcje między nimi są różne i tak, jeśli występuję wyraźna przewaga nawyków otwartych mówimy, że dyscyplina cechuje się nawykiem czuciowo-ruchowym otwartym i analogicznie, jeśli występuje wyraźna przewaga nawyków zamkniętych. Takie podejście do sprawy uzmysławia potrzebę dokładnej analizy techniki dyscyplin (pod względem dominujących nawyków) oraz ustawiania proporcji i ważności typów nawyków odgrywających kluczową rolę w osiąganiu jak najlepszego wyniku sportowego. Ustalenie dominującego typu nawyku oraz proporcji między nawykami wpływa na rolę trenera, w procesie treningowym
Nabywanie nawyku NCR
Zdobywanie, doskonalenie oraz utrwalanie nowych czynności ruchowych jest procesem ciągłym, w którym można zauważy pewną prawidłowość w pojawianiu się zmian będących wynikiem opanowywania czynności ruchwych. Proces ten można podzielić na trzy podstawowe fazy przebiegu uczenia się i nauczania ruchu (wg. K.Meinel):
- Koordynacji ogólnej – rozpoczynająca się od wyobrażenia ruchu do jego wstępnego opanowania w tzw “zarysie”, czyli opanowywany ruch charakteryzuje się brakiem płynności, harmonii oraz “kanciastym przebiegiem”. W trakcie tego etapu zasadniczą metodą nauczania jest metoda syntetyczna umożliwiająca wyrobienie zmysłu kinestetycznego, a dzięki niemu szybsze opanowanie nauczanego ruchu.
- Koordynacji precyzyjnej – polegającej na poprawieniu, doskonaleniu uczonego ruchu – aż do pełnego jego opanowania. Uczony ruch staje się płynny, skoordynowany – niewymagający dużych nakładów sił jak i obciążenia układu nerwowego w jego synchronizacji. Główną metodą używaną podczas uczenia ruchu w tej fazie to metoda mieszana (syntetyczno analityczna), gdzie część analityczna przewidziana jest głównie do poprawy błędów powstałych w fazie pierwszej.
- Adaptacji i stabilizacji – podczas której nauczana czynność staje się nawykiem mogącym w precyzyjny sposób łączyć się z różnego typu przejawami zachowania motorycznego. Po osiągnięciu tej fazy ruch staje się ergonomiczny, płynny oraz posiada dużą odporność na zakłócenia zewnętrzne. Trenujący posiada pełną możliwość jego dostosowania do warunków zewnętrznych przy zachowaniu pełnej płynności.
Osiągnięcie fazy stabilizacji i adaptacji w nauczanych ruchach jest celem każdego treningu technicznego, ponieważ osiągając poziom nawyku stają się ruchami wywołującymi najmniejsze obciążenie układu nerwowego koordynującego poszczególne mięśnie oraz wymagają najmniejszego nakładu energii dzięki czemu możliwe jest ich wielokrotne powtarzanie bez zmniejszenia ich precyzji.
Wraz z nabywaniem NCR zmniejsza się obciążenie układu nerwowego
Zmniejszenie obciążeń układu nerwowego oraz układu ruchowego wraz z postępującym procesem nauczania zmniejsza się aż do osiągnięcia fazy adaptacji i stabilizacji. Umożliwia to proporcjonalne zwiększanie obciążeń treningowych, czyli zawodnik na jednym treningu jest w stanie wykonać więcej powtórzeń danego elementu w różnych sytuacjach zadaniowych. Dzięki temu może zbliżyć się do sytuacji jaka występuje w walce sportowej. Zdolność do pokonywania większych obciążeń wraz z nabywaniem nowej techniki jest niezmiernie istotna w procesie nauczania, gdyż to właśnie ta zależność decyduje o ilość czasu poświęconego na nowe elementy. Wydłużanie tego czasu lub zwiększanie ilość uczonych ” nowych” technik nie zdaje rezultatu, gdyż po prostu organizm zawodnika nie jest w stanie przyswoić tych elementów. Jest to szczególnie istotne dla tych dyscyplin, w których występuje przewaga nawyków otwartych.
Ryc. 2 Nawyk czuciowo-ruchowy obciążenie układu nerwowego i ruchowego
Zapraszam do artykułu o transformacji mięśniowej, w którym wyjaśniam – jak dochodzi do zmian w mięśniach pod wpływem treningu, czyli też uczenia nawyku NCR: